Extra aandacht van banken voor witwassen leidt tot opmars ondergronds bankieren

Ondergronds bankieren, ook wel hawala-bankieren genoemd, is het illegaal verplaatsen van opbrengsten over de hele wereld, buiten het gereguleerde financiële systeem om. Er wordt zo min mogelijk cash geld verplaatst en daarom verrekenen de bankiers het geld onderling door uitbetalingen tegen elkaar weg te strepen. Tekorten worden aangevuld door middel van geldkoeriers. De ondergrondse bankiers ontvangen voor hun diensten commissie, en dat is meteen ook het verdienmodel. Hawala-bankieren wordt onder meer gebruikt voor criminele geldstromen, bijvoorbeeld om drugsproducenten in Mexico te betalen.

Drugseconomie

Vooral criminelen binnen de drugseconomie maken steeds vaker gebruik van het ondergrondse betalingssysteem, ziet de politie. Het zou gaan om tientallen bankiersnetwerken in Nederland, die miljoenen euro’s via dit systeem rondpompen. "In een bepaald onderzoek zag ik een organisatie 320 miljoen over de wereld verplaatsen in een aantal jaar tijd", zegt Henk Vermeer van de Landelijke Eenheid. "En dat is alleen maar wat wij zien, waarschijnlijk zijn de bedragen nog hoger." Ook DNB, toezichthouder op financiële instellingen, krijgt het afgelopen jaar meer meldingen over ondergronds bankieren.

Volgens Ernestine Meijer, afdelingshoofd Toezicht Financiële Criminaliteit bij DNB, heeft de toename onder meer te maken met strengere controle en toezicht op reguliere banken en financiële instellingen. De afgelopen jaren kwamen er bij onder meer ING en ABN Amro schandalen aan het licht rondom witwassen. "Er is meer maatschappelijke en politieke aandacht voor het tegengaan van witwassen", zegt Meijer. "Zo is het toezicht op anti-witwasregelgeving flink strenger geworden. Daardoor zien we dat banken beter kijken naar de klanten die ze in de boeken hebben, en de geldstromen over hun rekeningen. Het wordt daardoor moeilijker geld wit te wassen via het legale circuit. Maar bij ondergronds bankieren is er natuurlijk geen strenge regelgeving en toezicht."

Internationale aanpak

De aanpak van ondergronds bankieren vergt vooral meer internationale samenwerking, volgens Henk Vermeer van de Landelijke Eenheid. Maar hoewel er zicht is op internationale bankiersnetwerken, ligt daar volgens hem ook meteen het probleem. "Het is lastig aan te pakken, want in het buitenland geldt er vaak andere wetgeving. Dan moet bijvoorbeeld het bewijs met het gronddelict er zijn, of is de politie minder gericht op geldstromen."

Bij de politie zijn er zorgen over de toename van het ondergronds bankieren. "Geld is uiteindelijk de motor waarop we draaien", zegt Henk Vermeer. "Als je de drugscriminaliteit vergelijkt met ondernemers, dan is het echt een economie. Hoe meer dit ondergronds gaat plaatsvinden, hoe minder grip je er op krijgt, en hoe makkelijker die economie blijft draaien. Met alle gevolgen van dien."

Het Onderzoeksbureau is een misdaadpodcast van Omroep WNL, waarin journalisten Sandra van den Heuvel en Bram Endedijk elke twee weken duiken in een wereld van misdaad of misstanden. De twaalfde aflevering van Het Onderzoeksbureau over ondergronds bankieren is te beluisteren via Spotify, Apple of de podcast-app van de NPO.