Wat #MeToo kan leren van 'grote broer' #AstroSH

Zoek op #AstroSH (SH staat voor sexual harassment) op Twitter en het levert nog steeds dagelijks hits op. Vrouwelijke wetenschappers riepen de hashtag twee jaar terug in het leven toen kort na elkaar twee Amerikaanse professoren astrofysica schuldig werden bevonden aan het seksueel lastigvallen van studenten en collega's.

"AstroSH begon net zoals MeToo om solidariteit te tonen met slachtoffers", zegt Anna Watts, universitair hoofddocent astrofysica aan de Universiteit van Amsterdam. Inmiddels bespreken Watts en haar collega's met de term wat er moet veranderen om seksuele intimidatie tegen te gaan. En het blijft niet alleen bij praten.

Seksuele intimidatie in de wetenschap

Seksueel ongepast gedrag komt ook in de wetenschap voor. Algemene cijfers zijn er niet, maar uit onderzoek blijkt dat 64 procent van de wetenschappers die regelmatig veldwerk doen weleens te maken krijgt met seksueel ongepast gedrag. Dat varieert van seksuele opmerkingen tot verkrachting.

"Als vrouwelijke wetenschapper ben je altijd op je hoede", zegt Watts. "Als je bijvoorbeeld solliciteert bij een nieuwe afdeling, vraag je eerst aan vrouwen die daar werken hoe de sfeer is. Of er nog iemand is waarvoor je op je hoede met zijn. Het fluisternetwerk, noem ik dat."

Dankzij #AstroSH geldt op de meeste congressen nu een gedragscode. "Vaak ben je met zo'n congres meerdere dagen van huis. Iedereen slaapt in hotels, 's avonds wordt er gedronken", legt Watts uit in NOS Met het Oog op Morgen. Ingrediënten die seksueel ongepast gedrag in de hand werken, meent Watts.

Zo'n gedragscode beschrijft kraakhelder wat wel en niet mag en geeft procedures om seksueel ongewenst gedrag aan de kaak te stellen. Ongewenste aanrakingen of foto's nemen zonder iemands toestemming zijn uit den boze. Sinds de gedragsregels bestaan, voelt Watts zich prettiger op congressen. "Laatst was ik op een conferentie in Manchester. Daar werd meteen na het openingspraatje ook de gedragscode doorgenomen. Dat maakt verschil. De sfeer was een stuk fijner."

Watts denkt dat meer beroepsgroepen er goed aan zouden doen om gedragscodes in het leven te roepen. "Zo heb je als slachtoffer iets concreets om op terug te vallen."

Ze kreeg zelf vijftien jaar geleden als promovenda te maken met seksuele intimidatie. Op aandringen van haar promotiebegeleider diende ze een klacht in. "Maar officiële kanalen waren er toen niet. We weten niet eens wat er met die klacht is gebeurd."

Hoewel universiteiten inmiddels vertrouwenspersonen en officiële procedures hebben, blijkt het lastig om daders echt aan te pakken. "Een officiële klacht is vaak een grote stap. Zo'n procedure kan jaren duren en trekt je emotioneel leeg. Je kan dan wel onofficieel actie ondernemen door naar een vertrouwenspersoon te stappen, maar deze gesprekken worden niet opgeschreven. Een dader kan nieuwe slachtoffers maken zodra hij of het slachtoffer van universiteit verandert."

Fluisternetwerk

De #AstroHS-discussie maakte ook bij Watts veel los. Samen met andere slachtoffers probeerde ze alsnog een klacht in te dienen tegen de professor die haar lastigviel. Ze kregen te horen dat ze te laat waren. "Bij veel universiteiten kan je alleen een procedure starten als het om een gebeurtenis van minder dan een jaar geleden gaat."

Watts en haar collega's zijn nu weer aangewezen op het fluisternetwerk. "De dader loopt nog steeds vrij rond, maar we waarschuwen elkaar nu wel: laat je promovenda niet alleen met hem. Dat is voorlopig het enige dat we kunnen doen."

Seksueel ongepast gedrag komt ook in de wetenschap voor. Algemene cijfers zijn er niet, maar uit onderzoek blijkt dat 64 procent van de wetenschappers die regelmatig veldwerk doen weleens te maken krijgt met seksueel ongepast gedrag. Dat varieert van seksuele opmerkingen tot verkrachting.

"Als vrouwelijke wetenschapper ben je altijd op je hoede", zegt Watts. "Als je bijvoorbeeld solliciteert bij een nieuwe afdeling, vraag je eerst aan vrouwen die daar werken hoe de sfeer is. Of er nog iemand is waarvoor je op je hoede met zijn. Het fluisternetwerk, noem ik dat."