Deze docent komt met hét medicijn tegen polarisatie

De ene na de andere ballon prikt Klijnstra door. Hoeveel moorden er jaarlijks in ons land worden gepleegd vraagt hij al een jaar of tien aan zijn leerlingen. "Vaak komen ze uit op zo’n 3.000 moorden. In werkelijkheid stabiliseert het en zit het rond de 100 en 120." We schatten de werkelijkheid vaak negatiever in, wil hij maar zeggen. Dus een goede, inhoudelijke discussie voeren is heel complex, zegt hij. Want je moet oorzaak en gevolg goed met elkaar in verband brengen.

Terlouws touwtje uit brievenbus

Nog een voorbeeld: Jan Terlouw over het verdwijnen van het touwtje uit de brievenbus. Hij verbond dat aan het dalende vertrouwen van mensen in de overheid. "Als je kijkt naar de cijfers, naar empirische bewijzen, dan zie je dat dat niet klopt. Het vertrouwen sinds de jaren ‘50, zeker ten opzicht 2016 was niet gedaald." Hoe zit dat dan met dat touwtje? Nou, het zit heel anders, zegt Klijnstra. "Omdat er vroeger vaak iemand thuis was: moeder die in de keuken stond. Gelukkig zijn er bijvoorbeeld meer vrouwen nu gaan werken."

Niet saai

De "complexe" vaardigheid van redevoeren moet je al op school meekrijgen, zegt Klijnstra, die onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam is en maatschappijwetenschappen op een middelbare school geeft. En hij beseft dat dat het nodige van docenten vraagt. Of zijn leerlingen – tussen de 15 en 18 jaar – zulke debatlessen niet saai vinden? Nee. "Ik denk dat jongeren ontzettend begaan zijn met de wereld om zich heen. Die zijn juist heel erg gemotiveerd. Als het gaat over het klimaatvraagstuk, zijn het de jongeren die in actie komen."

Wereld niet zwart-wit

Tijdens zijn lessen legt hij onder andere uit dat je voorgevoel een prima uitgangspunt is, maar dat je bij het uitwerken van je betoog afstand moet nemen en op zoek moet gaan naar de feiten. En hij leert ze bijvoorbeeld ook dat vergelijken een belangrijke vaardigheid is. Hoe is iets in andere landen? Hoe was iets in het verleden? En hij steekt regelmatig de hand in eigen boezem. Dan deelt hij voor de klas welke denkfouten hij zelf maakt. Gaandeweg moet duidelijk worden voor zijn pupillen: de wereld is niet zo zwart-wit.

Standaard debatlesje

Daarom blijft hij ver weg van het standaard debatlesje bij maatschappijleer: leerlingen worden ingedeeld en moeten argumenten voor of juist tegen een bepaalde stelling bedenken. "Daarmee creëer je niet wat je wilt: een plek voor de onderbuik. Je moet jongeren niet zo tegenover elkaar zetten. Je wil ze benadrukken dat er vaak geen kloof is, dat heel veel in het midden ligt en genuanceerder in elkaar steekt. En dat is wel iets waar we in het onderwijs stappen in kunnen gaan zetten. Het klassieke debat met voor en tegenstanders juich ik absoluut niet toe."

Wrijving en vuurwerk

Het klaslokaal is niet de enige plek waar dit gebeurt. Het gebeurt in de politiek, waar, onder andere in verkiezingstijd politici lijnrecht tegenover elkaar gaan staan. Het gebeurt ook op televisie. "Een voor- en tegenstander worden tegenover elkaar gezet en dan ontstaat wrijving, vuurwerk. En leerlingen zien dat dus ook."

Op termijn lijdt dat tot desillusies, merkt hij. Dus die complexiteit benadrukken, dat vinden zijn leerlingen uiteindelijk fijner. "Op het moment dat je denkt dat de hele complexe vraagstukken heel simpel op te lossen zijn, leidt dat uiteindelijk tot frustraties. Want dan denk je: waarom met lossen die politici dat dan niet op?"