350 jaar na het Rampjaar: populisme toen en nu

Kenmerkend aan het Rampjaar is de openbare lynching van de gebroeders De Witt. Die zijn namelijk geslacht als varkens, volgens Panhuysen. Het volk kwam in opstand tegen de heersende elite, waar Johan en Cornelis de Witt onderdeel van waren. Aan de andere kant stond stadhouder Willem III klaar om hun plaats in te nemen. Om de broers te vernederen werden ze gelyncht: hun lichaamsdelen werden verkocht en opgegeten.

Populisme

Het populisme viert die dagen hoogtij, legt Vossen uit. "Dat is het idee dat de elite niet deugt. Ze zijn niet alleen incompetent, maar ook moreel slecht." Een ideologie die we vandaag de dag ook nog altijd zien in de politiek. Zowel aan de linkerkant als aan de rechterkant zijn er politici die zeggen op te komen 'voor het volk' en niks moeten hebben van de mensen die aan de macht zijn.

Parallellen

Tegenwoordig gaat dat nog wel eens samen met nepnieuws en complottheorieën. Die waren er in 1672 zeker ook. "In de Republiek had je een grote leesvaardigheid. Het was dus doorspekt van complotten en nepnieuws op prenten", vertelt Panhuysen. En dat niet alleen, ook werden regenten in die tijd thuis opgezocht. "Dat doet toch denken aan de fakkelbedreiging bij minister Kaag in de straat."

De lynchpartij zoals die van de gebroeders De Witt is gelukkig een unicum in de geschiedenis. Toch komen de bedreigingen die we nu op sociale media zien soms akelig dichtbij. Vossen weet wel iets om tegen populisme in te brengen: "Niet meer uitgaan van de slechte inborst, zowel aan de kant van de politici als die van hun kiezers. Ze kunnen van alles niet goed doen. Maar zeggen dat ze moreel bedorven zijn, is gevaarlijk."

Koen Vossen is historicus aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Luc Panhuysen is historicus schreef het boek Rampjaar 1672: hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte