Robbert Dijkgraaf: 'Niet overal zit een laag achter, sommige dingen zijn zoals ze zijn'

De directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton is voor het jaarlijkse Gala van de wetenschap naar Nederland afgereisd. Het thema van dat gala is ‘gezond verstand’. En dat is een interessant gegeven, vindt Dijkgraaf. “Gezond verstand is een van de weinige dingen waarvan iedereen denkt dat hij er exact genoeg van heeft. Niet te veel en niet te weinig.”

'Een baksteen zal blijven vallen'

Wie verder zoekt op nog onontgonnen terrein, kan inderdaad soms op een hele nieuwe laag achter een waarheid stuiten, vertelt Dijkgraaf. “Maar dat betekent niet dat achter álles een andere laag zit. Sommige dingen zijn zoals ze zijn. Een baksteen zal naar beneden blijven vallen, ongeacht hoeveel ingewikkelde artikelen ik over de zwaartekracht zal schrijven. Soms wil je daar weer een beroep op doen.”

En daarom is het voor de wetenschap zeker belangrijk dat het gezond verstand genoeg geraadpleegd wordt en niet alleen gezocht wordt naar spectaculaire nieuwe resultaten, stelt de hoogleraar.

Klimaatwetenschap

“Een goed voorbeeld is klimaatwetenschap”, gaat Dijkgraaf verder. “Daar wordt veel nieuw onderzoek gedaan en worden veel spannende vragen gesteld. Maar het grote verhaal over klimaatverandering door CO2 was al 100 jaar geleden bekend. Als de uitstoot daarvan zou verdubbelen, en die richting gaan we in, heeft dat enorme gevolgen. Dat verhaal wil je ook blijven vertellen.”

Toch is er vaak de impuls om te benadrukken hoe verrassend resultaten uit de wetenschap zijn, ziet Dijkgraaf. “Terwijl veel verhalen ook bevestiging zijn van wat we allang wisten. Een van de grote uitdagingen voor de wetenschap is dan ook niet zozeer iets nieuws bedenken. Het is iets nieuws bedenken dat past op iets dat we al weten. Iets toevoegen aan het grote bouwwerk. Zomaar een gek idee blijft niet plakken. De zwaartekracht hoeft niet meer in twijfel getrokken te worden.”

Vooringenomenheid

Maar, zegt Dijkgraaf, zelfs de grootste wetenschappers en denkers zijn vooringenomen. “Toch kunnen sommigen verder kijken. Het duurt lang voor zo’n inzicht komt. Maar het mooie is: dat verspreidt zich dan ook.”

Bekijk het hele gesprek met Robbert Dijkgraaf bij Spraakmakers terug: