Waarom we in het voetbalstadion buiten ons zelf treden

Waarom zijn we supporter van een bepaalde club? Wat bepaalt dat wij ziek van verdriet op kantoor komen na een nederlaag van ons favoriete team? En waarom gaan keurige huisvaders in het stadion soms volledig over de schreef? De Antwerpse auteur en sportpsycholoog Filip Boen onderzocht het en schreef het boek 'Iedereen supporter! Het groepsvirus in ons brein'. Bij Langs de Lijn En Omstreken legt hij uit hoe het werkt.

Het boek neemt ons ook mee in de liefde en de ziekte die Boen zelf voelt voor het Antwerpse Beerschot-Wilrijk. Een gevallen topclub, met desalniettemin een trouwe achterban. "Ik begon met het boek toen Beerschot failliet ging in 2013. Als rationele wetenschapper schrok ik van hoe aangedaan ik was door het faillissement en de terugzetting naar de Antwerpse regionale klasse."

Het boek geeft verklaringen voor het gedrag van fans, maar is tegelijkertijd juist ook een pleidooi voor het feit dat voetbalsupporters eigenlijk níet zo gek zijn als mensen denken. Ze vertonen volgens Boen normale groepsprocessen die iedereen vertoond, maar dan intenser. "Voetbalsport is namelijk een 'zero-sum' situatie: jij wint of de ander wint. Terwijl we normaal allemaal op zoek zijn naar win-win-situaties voor het groepsgevoel. En er is zoveel media-aandacht voor voetbaluitslagen, wat ook bijdraagt aan het gevoel van moeten winnen. Als ik als Beerschot-fan op de dag na een nederlaag naar mijn werk rij en op het nieuws als hoofdonderwerp hoor dat Beerschot weer eens dik verloren heeft, dan voel ik me automatisch nog slechter."

Negatief gedrag

"Voetbal is een krachtige context om verbondenheid te beleven. Alleen: door het competitieve element komt die verbondenheid ook terug in provocatie naar een andere ploeg toe," legt Boen uit. En dat zorgt ervoor dat supporters makkelijker negatief gedrag vertonen binnen dat groepsgevoel.

We hebben namelijk een aan/uit knop in onze geest om ons groepsgevoel aan te zetten, zegt Boen. "Op het moment dat je de 'andere partij' ziet zitten en je merkt dat de verschillen onder supporters kleiner zijn geworden dan gaat die knop aan. Je draagt dezelfde symbolen, sjaaltjes, we zijn onszelf niet meer binnen die groep. Als de normen in die groep agressief zijn gaan we daarin mee. Ik schreeuwde bijvoorbeeld een liedje naar een speler van Antwerp, de grote rivaal: 'Pat, waar is je wijf naartoe?!' Zijn vrouw had hem verlaten, had 'ie in de krant geroepen."

Het lijkt steeds erger te worden, merkt Boen. "Vroeger zaten supporters nog door elkaar, discussieerden ze en gaven ze elkaar naderhand de hand. Dat kan nu niet meer. Ik vind dan ook dat de bonden veel strikter op moeten treden tegen negatief gedrag in het stadion."

Het boek 'Iedereen supporter! Het groepsvirus in ons brein' ligt nu in de winkel.