Josua Ossendrijver kwam er op 67-jarige leeftijd achter dat hij Joods was

“Ik vond de laatste stukjes om te bewijzen, wat ik vanaf mijn vierde jaar gevoeld heb. Ik noem het mijn derde geboorte.” Dat zegt Ossendrijver over het moment waarop hij erachter kwam wat zijn echte naam was. Voor een groot deel van zijn leven stond hij bekend als Klaas Slegt.

Derde geboorte

“Ik ben in 1943 geboren op het onderduikadres en tien minuten later ben ik opnieuw geboren, toen mijn moeder mij voor de tweede keer het leven schonk door mij af te staan. Dat heeft mijn leven gered en mijn leven bepaald. Ik ben voor de derde keer geboren op mijn 67ste, een hergeboorte.”

De familie van Ossendrijver waren ondergedoken in Rotterdam, maar toen zijn moeder aan het bevallen was, vielen de nazi's het onderduikadres binnen. De familie werd in een auto gestopt, maar de Duitsers bedachten zich. "Het was een wonder dat ze de actie staakten toen ze zagen dat mijn moeder aan het bevallen was. Ze zeiden: 'uitlaten, maar we komen snel terug.' " De familie ging snel terug naar binnen. "Waarom ze dat deden? Misschien omdat het een lastige situatie was, of zoals ik het in de klas zeg, omdat er ook goede Duitsers waren."

Na zijn geboorte werd Josua Ossendrijver direct door een huisarts uit het verzet meegenomen. "Hij nam mij mee naar de beste vriendin van mijn Joodse moeder, die zelf niet joods was en geen kinderen had." Voor zijn geboorte was al afgesproken dat Ossendrijver niet kon blijven bij zijn familie, ze waren immers ondergedoken. "Zelfs zonder de inval van de Duitsers, vormt een baby een risico. Onderduikadressen moeten stil en geheim blijven, maar baby's zijn niet stil." De pleegouders van Ossendrijver hadden tevoren afgesproken om hem op te voeden als eigen kind en ook doen alsof naar hun directe omgeving alsof het hun eigen kind was.

Puzzelstukjes

Maar er was altijd al een gevoel dat iets niet klopte, zegt Ossendrijver. Dat begon al op toen hij vier jaar oud was. "Mijn pleegvader was een onaangename man. Hij mocht mij niet, zag mij als een indringer in de familie. Als kind pik je zoiets op. Hij was nooit trots op mij, we deden nooit leuke dingen. Hij heeft mij psychisch mishandeld." Een collega van zijn pleegvader, voor Ossendrijver bekend als ome Hein, zag hem anders. "Ik wenste dat hij mijn vader was, hij had alles wat mijn pleegvader niet had. Ik was gek op hem en hij op mij."

Op een avond was ome Hein weer over de vloer bij zijn pleegouders. Ossendrijver lag in bed toen hij Hein hoorde praten. "Ik hoorde hem mijn naam noemen. Hij zei: Klaas is een lief joch, maar jullie kunnen hem nooit houden. Dat hield me de hele nacht bezig", zegt hij. "De volgende dag vroeg ik aan mij moeder wat hij daarmee bedoelde. Haar antwoord was bizar." Zijn pleegmoeder vertelde hem dat het zou komen, omdat hij ernstig ziek zou zijn. "Het ging zijn eigen leven leiden. Het was niet waar, ze jokte. Ik was helemaal niet ziek. Er was hier nooit een dokter, ik hoefde nooit naar het ziekenhuis."

Een ander puzzelstukje gebeurde op zijn dertiende. Toen Ossendrijver aan het wachten was op een tram kwam een onbekende vrouw naar hem toe. "Ze zei: je weet niet wie je bent, maar ik wel." Voordat ze kon vertellen wie hij was, kwam de tram aan. Ossendrijver sprong erin. "Achteraf gezien, denk je: had ik dat maar nooit gedaan. Dan had ik het toen al geweten."

Identiteit

Toch heeft het een tijd geduurd voordat Josua Ossendrijver, toen nog Klaas Slegt, achter zijn echte identiteit kwam. Er waren al wel twijfels. Toen hij in de twintig was, kreeg hij last van die twijfels. "Mijn leven leek succesvol. Ik was directeur geworden van een basisschool toen ik 26 was. Het leek een succes, maar vanbinnen ging het niet goed. Mijn onbekende identiteit begon mij te overheersen. Ik werd depressief en suïcidaal."

Daarna is Ossendrijver op zoek gegaan naar antwoorden. Het moment dat hij die eindelijk kreeg, kwam hij terecht in een emotionele achtbaan. "Je gaat omhoog. Je bent blij, je weet eindelijk wie je bent. Daarna ga je naar beneden en je wordt verdrietig. Je weet wat er gebeurd is. Hij gaat verder naar beneden en je wordt boos. Op de Duitsers, de verraders, op mijn pleegouders. Na de achtbaan had ik eindelijk rust."

Herdenken

Voor Ossendrijver is het herdenken erg belangrijk. "Het is een ijkpunt", zegt hij. "Ik hoop altijd dat we van herdenken tot nadenken komen. Maar voor de rest is de Dodenherdenking voor mij geen belang, want ik herdenk elke dag. Dat komt mede, omdat ik gastleraar ben voor kamp Westerbork en meer dan vijftig lezingen per jaar geef."

Dit jaar waren er rondom 4 mei wat spanningen. Sommige mensen gaven aan te willen demonstreren tijdens het stiltemoment. Collega's van Ossendrijvers hebben hem verteld dat ze het herdenken nu anders ervaren. "Ik zelf heb die ervaring niet. Ik was een keer op een school in Spangen. Daar was zo'n 98 procent van de kinderen moslim. Aan het eind van mijn les vroeg een jongen aan mij: 'Israël of Gaza?' Ik keek hem toen aan en zei: 'mensen.' Daarmee was alle kou uit de lucht."