Brussel bij Nacht: gesprek met Timmermans

Uitbreiding van de Europese Unie wordt een zaak van een "heel, heel lange adem", zegt de Nederlandse eurocommissaris Frans Timmermans in zijn maandelijke gesprek met NOS-correspondent Arjan Noorlander. Data worden niet genoemd, maar duidelijk is volgens de vicevoorzitter van de Europese Commissie dat er voorlopig geen landen bij de Europese Unie komen.

Aanleiding voor de uitspraak is de discussie over de nieuwe klokkenluidersregeling die door Timmermans is opgesteld. Hij wil dat klokkenluiders, die volgens hem nu opgejaagd wild zijn, beter worden beschermd. De vraag is of mensen in Oost-Europese landen met een grote zwarte economie wel aan de bel willen trekken, omdat de corruptie zo wijdverbreid is.

"Het wetsvoorstel is onderdeel van een brede aanpak van corruptie in de hele Europese Unie", zegt Timmermans. "We beschermen mensen die de moed hebben om naar buiten te komen op het moment dat ze een misstand zien."

Maar heeft het zin om de Europese Unie uit te breiden met landen die hoog scoren op de corruptieladder? "Die landen moeten de klokkenluiderswetgeving overnemen voordat ze lid kunnen worden", antwoordt Timmermans. "Ik zie die landen ook niet op korte termijn lid worden. Dat wordt een verhaal van een heel, heel lange adem."

Positievere toon

EU-commissievoorzitter Juncker leek de afgelopen tijd een positievere toon aan te slaan over een mogelijk lidmaatschap van een aantal Balkanlanden, zoals Servië, Macedonië en Bosnië-Herzegovina. Timmermans legt uit: "Er worden nergens deadlines genoemd. Er is alleen gezegd dat als ze doorgaan zoals ze in het verleden hebben gedaan, het mogelijk kan zijn dat we tegen 2025 een moment bereiken waarop ze er klaar voor zijn."

Timmermans wil koste wat kost geen datum noemen. Anders zouden landen tot die tijd weleens op hun handen kunnen gaan zitten en niet bewegen. "Het gaat om het voldoen aan de criteria. Lukt dat niet, dan treedt men niet toe."

Geleerd van Bulgarije en Roemenië

"We hebben in het verleden met Bulgarije en Roemenië ook gedacht dat we de rechtstaat achteraf konden fiksen. Daar hebben we leergeld voor betaald", zegt Timmermans. "We zijn nu nog bezig om die landen te helpen dat proces te vervolmaken. Maar we maken echt vorderingen op dat punt."

De landen komen volgens Timmermans van ver. "Het is een inspanning over heel veel jaren. De Europese Commissie zal daarmee doorgaan", zegt hij. "We worden daartoe sterk gesteund door andere landen in de EU. En wat het allerbelangrijkst is: we krijgen massale steun vanuit de bevolking in Bulgarije en Roemenië, die heel sterk de nadruk legt op de corruptiebestrijding en de corruptie zat is."

corruptie zat is."

Mensen worden niet bedankt, sterker nog: ze worden vaak gestraft, ontslagen, moeten salaris inleveren of krijgen disciplinaire procedures.

De Europese Commissie verstevigt ondertussen ook de klokkenluiderswetgeving voor de huidige EU-landen. De voorstellen van vandaag volgen op de recente schandalen als LuxLeaks, de Panama Papers en dieselgate.

"Voor misstanden zijn we iedere keer afhankelijk van mensen die van binnenuit naar buiten komen", zegt Timmermans. Hij is de klokkenluiders dankbaar, maar ziet ook dat ze alles in de waagschaal stellen om de misstanden te rapporteren.

"Mensen worden niet bedankt, sterker nog: ze worden vaak gestraft, ontslagen, moeten salaris inleveren of krijgen disciplinaire procedures aan hun broek. Die mensen moeten we beschermen, de wetgeving moet daar achter staan", zegt hij.

Overal is corruptie

Volgens Timmermans zijn er in alle landen van de wereld vormen van corruptie. "Er is geen enkel land, ook Nederland niet, dat daarvan compleet is uitgesloten." Nederland moet dus ook opletten, hoewel de wetgeving in ons land beter op orde is dan in de meeste EU-landen.

Maar ook bij ons moet er een groter maatschappelijk besef komen dat klokkenluiders waardering verdienen, vindt Timmermans. "Ze leveren winst op voor de samenleving, beschermen onze volksgezondheid en zorgen ervoor dat de samenleving geen grote financiële risico's loopt." Timmermans hoopt dat bedrijven door de wetgeving meer oog krijgen voor interne misstanden en zelf corrigerend optreden. "Dat is de weg die we moeten gaan."