Screening voor krijgsmacht nooit waterdicht

Ondanks strenge screening om militair te worden kan er altijd iemand tussendoor glippen. Dat zegt oud-legerofficier Peter Wijninga van het Haags centrum voor Strategische Studies. “Dat rechts-extremisten in het Duitse leger konden infiltreren is uitzonderlijk en opmerkelijk”, maar ook in Nederland “is het systeem nooit waterdicht”, zegt Wijninga.

Er is in Nederland zijn in Nederland zeer strikte procedures en screenings bij Defensie. Zo vertelt Wijninga over programma’s waar militairen-in-spe aan deel moeten nemen. “Ze moeten discussiëren over ethische zaken, mensen rechten, ze meoten leiding kunnen geven aan zichzelf.” Daarnaast moeten ze meewerken aan een antecedentenonderzoek, waar wordt gekeken naar incidenten en het strafrechtelijk verleden van de kandidaat.

Toch is het niet onmogelijk dat er tijdens het werken voor Defensie mensen er extreme ideeën op nahouden. “Het kan altijd gebeuren dat iemand radicaliseert, bijvoorbeeld door maatschappelijke ontwikkelingen.” De oud-legerofficier is zelf ook ooit aan de screeningprocedure onderworpen. “Destijds, eind jaren ’70, werd er bij mij bijvoorbeeld gekeken naar of ik banden had met het communisme. Dat speelde toen vooral.” Tegenwoordig spelen andere maatschappelijke onderwerpen een rol, zoals jihadisme en de spanningen met Turkije.

Volgens Willem Wagenaar van de Anne Frank Stichting is het niet de eerste keer dat neo-nazi’s wisten te infiltreren in de krijgsmacht. Wagenaar volgt als onderzoeker rechts-extremisten al jaren op de voet. Hij kent voorbeelden uit België en Nederland.  “De krijgsmacht ligt goed in het gehoord van rechts-extremisten. Het zit in dezelfde toonladder.” Rechts-extremisten zouden meer op hebben met autoritaire ideeën, hiërarchie en nationalisme. “Het vaderland beschermen.” Zij zouden zich daarom in het algemeen meer geneigd voelen bij het leger te gaan dan anderen.

Dat screening en selectie ook in Nederland niet waterdicht is, bleek in het verleden. In september 2015 bleek een Nederlandse militair zich te hebben aangesloten bij IS in Syrië. Minister van Defensie Hennis-Plasschaert concludeerde een week daarop dat de procedures en screening bij Defensie in orde waren.

In EenVandaag een gesprek met Peter Wijninga, werkzaam voor het Haags centrum van Strategische Studies en zelf oud-legerofficier, en Willem Wagenaar van de Anne Frank Stichting.