Feit of fictie: Teruggekeerde IS-strijders berechten voor genocide?

Het nieuwe kabinet wil de weg vrij maken om teruggekeerde IS-strijders te vervolgen voor genocide. Daarmee willen VVD, CDA, D66 en de Christenunie ervoor zorgen dat terugkeerders harder worden gestraft. Bij vervolging voor deelname aan een terroristische organisatie kunnen ze maximaal vijftien jaar cel krijgen, voor genocide levenslang. 

Na drie jaar vechten lijkt het einde voor IS nabij. Het kalifaat staat op instorten, wat inhoudt dat er de komende tijd tientallen IS-strijders terugkeren naar Europa. EenVandaag checkt of IS zich schuldig heeft gemaakt aan genocide, en hoe haalbaar het is om terugkeerders daar in Nederland voor veroordeeld te krijgen?

Schuldig

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt onderzocht voor de Raad van Europa of IS daadwerkelijk schuldig is aan genocide. Zijn conclusies zijn bevestigend. Afgelopen donderdag heeft de parlementaire assemblee van de Raad van Europa zijn rapport unaniem aangenomen. 

Genocide-expert Ton Zwaan: “je kunt inderdaad een goed argument maken dat IS zich schuldig heeft gemaakt aan pogingen tot genocide. In de eerste plaats bijvoorbeeld tegen de Yezidi’s.” Zij zijn een religieuze minderheid in Irak, waarvan IS volgens Zwaan vele heeft vermoord, verdreven, vrouwen en meisjes tot seksslaaf gemaakt en nederzettingen verwoest. 

Per individu

Maar dat vervolgens in Nederland bewijzen is lastig. Strafrechtadvocaat Peter Plasman: “het moet bewezen worden dat een individu zelf genocide heeft gepleegd.” Daadwerkelijke handelingen die genocide ten doel hebben moeten dus worden aangetoond, door bijvoorbeeld getuigenverklaringen en feitelijke gegevens over waar iemand precies is geweest.

“Wij kennen niet het principe van collectieve schuld,” zegt Zwaan. Je kunt wel zeggen dat een organisatie misdadig is, maar dat bewijst niet dat de activiteiten van alle individuele leden van die organisatie ook misdadig zijn geweest.”

Symboolpolitiek

Het is dus nog maar de vraag hoe haalbaar het is terugkeerders te gaan vervolgen voor genocide. Waarschijnlijk wil het nieuwe kabinet eerder iets kunnen aanmerken als genocide, denkt Plasman. “Maar dat laat onverlet dat er nog steeds bewijs moet zijn dat iemand zelf daadwerkelijk mensen in het kader van genocide heeft gedood.”

Tot slot vraagt advocaat Plasman zich af of het wel iets toevoegt, met het oog opleggen van hogere straffen. “Wie voor genocide terecht staat, kan ook terecht staan voor moord. Daarvoor staat ook levenslang,” zegt Plasman. “Dit lijkt mij vooral symboolpolitiek.”

Dus: dat IS zich schuldig maakt aan genocide, en pogingen daartoe, lijkt bewezen. Maar het succesvol voor genocide vervolgen van de terugkeerders om ze hogere straffen op te kunnen leggen, daarbij hebben Plasman en Zwaan hun vraagtekens.