De gevestigde macht durft niet vooruit te struikelen

Het nieuwe normaal kan beter worden dan het oude. Mits we bereid zijn ‘vooruit te struikelen’, aldus hoogleraar sociaal-economische transities Derk Loorbach. In dr Kelder en Co legt hij uit hoe de chaos van een crisis ruimte kan geven aan nieuwe alternatieven - zeker als de overheid dat proces niet afremt.

"Transitie is een proces waarbij je een evenwicht verlaat. Het is naïef om te denken dat daarna alles beter wordt", zegt prof. dr. Loorbach, directeur van DRIFT. Zo zijn er volgens hem ook veel transitievoorbeelden van ineenstortende economische sectoren. “De Arabische Lente werd als positief gezien, dat liep minder goed af. En heel veel van de duurzaamheidsproblemen die we nu hebben zijn het bijproduct van succesvolle historische transities.”

Toch kan een goede crisis ruimte bieden aan alternatieven om meer algemeen geaccepteerd te worden. Maar Loorbach heeft het idee dat we de kansen die de coronacrisis biedt, niet grijpen “Een flink aantal partijen verspeelt kansen, doordat ze in de oude groef blijven zitten. “Zij zitten gevangen in een wereldwijd systeem waarbij we vanuit het verleden allerlei economische prikkels en afspraken hebben bedacht, er structuren zijn ontstaan, die we door blijven duwen en het uit blijven persen. Tot het uiteindelijk niet meer gaat.”

Met andere woorden: we zijn een businessmodel in de lucht aan het houden dat al niet meer werkt. Door daar bovenop nog duurzaamheidseisen te stellen, wordt het model nóg minder rendabel. “Men heeft niet door dat het ook echt anders moet.”

Bij voedselsystemen ziet Loorbach een zelfde dynamiek. “De boerenprotesten waren al tijden gaande naar aanleiding van stikstofdiscussies. Daar hikken we al decennia tegenaan. In plaats van dat nu het momentum gebruikt wordt om uit te faseren…”

We hebben te maken met ambtenaren, initiatieven en bedrijven die wel degelijk de dingen anders aan het organiseren zijn, meent Loorbach. "Maar tegelijkertijd zijn transities structurele machtsverschuivingen. En er valt veel te verliezen voor veel partijen”, zegt de hoogleraar. “Never waste a good crisis is ook een mantra voor gevestigde partijen om de crisis te gebruiken hun positie te versterken."