Rosanne Hertzberger tegen mediteer-gelovigen: 'misbruik de wetenschap niet'

Regelmatig mediteren zou je innerlijke rust en vrede met jezelf geven. Een beter leven. Maar het effect van mediteren is nooit bewezen, zegt microbioloog en columnist dr. Rosanne Hertzberger. Wetenschappelijk onderzoek waaruit 'blijkt' dat mediteren werkt, is volgens haar misbruik van de wetenschap.

Echt nieuw is het natuurlijk niet: al sinds de jaren ’60 zijn we fan van 'transcendente meditatie'. Maar we zien het tegenwoordig wel overal in terug, zegt Rosanne Hertzberger. “Bijvoorbeeld bij Google. Daar is het bijna een soort huis-religie. De nieuwe elite in Silicon-Valley zit in kleermakerszit op de grond zijn ademhalingen te tellen.  

Iedereen moet natuurlijk zelf weten wat hij of zij uitspookt in het dagelijks leven en als daar leren in- en uitademen bij hoort, dan is dat zo. Maar Hertzberger ziet in mindfulness en meditatie wel een soort doorgeslagen individualisme terug. En daarmee past mindfulness naadloos in onze tijdgeest, vindt ze. Onze tijdgeest is individualistisch, egocentrisch, en gaat met name over ‘ik’ en ’naar binnen kijken'. Of we daar blij mee moeten zijn is maar zeer de vraag. Zeker aangezien de heilzame werking van meditatie en mindfulness volgens Hertzberger nooit wetenschappelijk is bewezen. Áls mensen er al effecten van ervaren, dan is dat volgens haar doordat mensen de verwachting hebben die te ervaren. "Omdat mensen zulke hoge verwachtingen hebben, werkt het ook." 

De genezende kracht van suggestie

 Als voorbeeld van hoe groot de rol is die verwachting daarbij kan spelen, noemt Hertzberger een onderzoek met een therapie die draaide om 'somatische inactiviteit'. De onderzoekers hadden de therapie volledig uit hun duim gezogen, maar er wel een dik handboek bij aangeleverd die hoge verwachtingen bij de deelnemers opwekte. Uit het onderzoek bleek dat alle voordelen van meditatie, ten opzichte van die neptherapie, weg waren gevallen. Als er iéts wetenschappelijk onderbouwd is, is het wel de genezende kracht van suggestie.
De mens is van nature nieuwsgierig en de wetenschap gebruiken we om alle waarom-vragen in ons leven te beantwoorden. Maar: "wetenschap is ook maar een mening - en soms is dat gewoon wáár", zegt Hertzberger. "Wetenschap is een methode, daar komt uit wat je erin stopt." Als voorbeeld noemt ze haar eigen onderzoeksgebied: de microbiologie. "Als de ene bacterie wél glycogeen eet en de ander niet, daar heb ik persoonlijk geen mening over. Maar bij meditatie zie je bijvoorbeeld als je gaat kijken naar welke onderzoekers erbij betrokken zijn, dat zijn bijna allemaal 'gelovigen'." Mensen die zelf meditatie beoefenen, bedoelt Hertzberger. "Dat betekent dus eigenlijk dat je wetenschap gaat misbruiken om iets te bewijzen waarvan jij zelf toch al wist dat het waar was."