'Crisis leidt ons niet automatisch richting brede welvaart'

In 2021 wordt alles beter, toch? De crisis als kantelpunt, die de samenleving minder ongelijkheid en brede welvaart zal opleveren? De gedachte dat er een radicaal andere weg komt, is volgens econoom Bas van Bavel niet erg waarschijnlijk.

Van Bavel analyseerde in zijn boek Disasters and History historische rampen en ontwikkelingen en moet concluderen dat het heel moeilijk is systeemveranderingen te bewerkstelligen. Een crisis kan aanleiding vormen, maar dat is in de geschiedenis weinig voorgekomen. Als het al voorkwam, bleek het later vaak te verklaren.

Als voorbeeld gebruikt Van Bavel de aardbeving in Portugal, in 1755. De aardbeving veroorzaakte een tsunami en enorme stadsbranden die bijna geheel Lissabon verwoestten. Een ongekende ramp voor het toen nog behoorlijk feodale Portugal met een machtige adel. "Dit is een uitzonderlijk voorbeeld van een schok die wel degelijk nieuwe mogelijkheden heeft gebracht."

Na de ramp werden namelijk hervormingen doorgevoerd die Portugal gemoderniseerd hebben en de macht van de adel braken.  "Maar dat komt niet uit de lucht vallen. Want wat was het geval: de burgerij was al steeds sterker geworden in de voorgaande perioden en had een hervormingsprogramma klaarliggen. En dát was de reden dat dit lukte."

"Op een gegeven moment is de crisis over. Maar dat betekent niet dat de effecten weg zijn. Sommige troepen zullen getroffen worden, met name zwakkeren groepen. Terwijl andere groepen met meer vermogen profiteren." Degenen die over vermogen beschikken houden het hoofd boven water, maar degenen die dat niet kunnen, kunnen kopje onder gaan, meent Van Bavel.

"Bovendien kunnen degenen die écht veel vermogen hebben, de omstandigheden benutten. Andere ondernemingen overnemen en quasi-monopolieposities innemen. Grotere bedrijven kunnen hun positie uitbreiden en daarmee een nieuw speelveld creëren, dat na de crisis niet meer zal verdwijnen."

"Soms klinkt wat ik zeg een beetje pessimistisch. De schok kan een mogelijkheid bieden, maar die komt niet vanzelf."

Van Bavel het belang van het terugdringen van vermogensongelijkheid. Niet vanuit jaloezie op het vermogen van anderen en ook niet vanuit politieke overwegingen van rechtvaardigheid, maar vanuit de wetenschap dat het een ontwrichtend effect kan hebben op samenlevingen. In dr Kelder en Co licht hij dat verder toe.