‘Nederland wordt conservatiever en strenger door coronacrisis’

Door de coronacrisis zal Nederland een stuk conservatiever worden. "Dat is een natuurlijke reactie op infectieziekten. Bij epidemieën zie je dat mensen de cohesie van de groep willen bewaren, de grenzen willen sluiten, je ziet opkomend nationalisme", zegt Mark van Vugt, hoogleraar evolutionaire psychologie in dr Kelder en Co. 

Ruk naar rechts

"Dat is niet de meest adequate respons", vervolgt Van Vugt, "we moeten eigenlijk boven onze natuurlijke instincten uitstijgen." Volgens de hoogleraar laat onderzoek zien dat landen die vaker met infectieziekten te maken krijgen ook strakkere regimes hebben en strengere regels. Het zijn meer conservatieve samenlevingen.

"Dus als ik je goed beluister voorspel je een ruk naar rechts", vraagt dr Kelder. "Ja, maar met rechts bedoel ik niet liberalisme want ik geloof dat juist dat onder druk komt te staan, maar wel meer conservatisme", zegt van Vugt.

Afwijkende meningen afgestraft

Een andere natuurlijk instinctieve reactie op deze crisis is een gebrek aan tolerantie voor mensen met andere meningen. "Wat er ontstaat is een enorm sterk gevoel van conformiteit. Mensen moeten zich aanpassen aan nieuwe normen en regels. En bij conformiteit hoort ook een gevoel van punishment: het straffen van mensen met afwijkende meningen. Er is ineens heel weinig ruimte voor afwijkende standpunten, vooral als men denkt dat die de eenheid of de cohesie binnen een samenleving op het spel kunnen zetten", zegt professor Van Vugt.

"Dat kunnen we niet gebruiken, we willen dat iedereen solidair is", zegt de hoogleraar. "Maar er zijn verschillende groepen in de samenleving", werpt dr Kelder tegen. "Je kunt ook solidair zijn met ondernemers die kapot gaan en waartegen wordt gezegd: niet zeuren nu, we zijn even mensenlevens aan het redden."

"Ja, maar dat de aandacht toch naar de zieken gaat, heeft te maken met risicoperceptie, hoe nemen wij risico waar. Op dit moment, in tijden van crisis, worden nieuwe risico’s overschat. Het onzichtbare virus is een nieuw soort bedreiging, daar besteden we dus heel veel aandacht aan", zegt Van Vugt.

Het is dus natuurlijk dat we veel aandacht hebben voor het coronavirus. "Maar er zit ook een mate van hysterie in", constateert dr Kelder. "Ja dat is dus die natuurlijke reactie, van een groep die zich bedreigd voelt. Ik praat dat niet goed het gebeurt gewoon."