Goudlokje en de explosie van gratis geld

Onze economie bloeit. Jubelende berichten beheersten het nieuws, zeker rondom de jaarwisseling: 2017 was een waar sprookje en 2018 heeft nog heel veel moois voor onze financiën in petto. Maar het oude adagium: What goes up must come down is doorgaans zeker in de economie van toepassing.

Dr Kelder wil dus graag weten wat precies de lont gaat zijn in het financiële kruidvat. Is het Mario Draghi van de ECB die ongetwijfeld op kousevoeten en met wol in de mond een mogelijk einde aankondigt van het opkoopprogramma? Worden aandelen zo duur dat niemand zich er meer aan durft te branden? Of gaan Bitcoin en Co het einde der economische opleving inluiden.

Voor een beschouwing van deze economische bejubeling en een kritische blik op het fabelachtige gedrag van de centrale banken schuift Jeroen Blokland aan. Hij is senior portefeuillehouder particulieren bij Robeco en kent als belegger de grappen en grollen van de financiële markten. 

Goudlokje

Het is een waar sprookje, onze economie. En dat zijn niet alleen de woorden van journalisten die met fabelachtige termen proberen om het nieuws zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Economen hebben onze economische bloei namelijk bestempeld als Goudlokje economie. Of zoals ze in de financiële wereld zeggen: Goldilocks-economy. 

Er was eens een meisje met gouden krullen die in het bos een huisje binnenliep waar drie beren wonen. Ze had honger en gelukkig stonden er op tafel drie kommen havermoutpap. Een was koud, een was dampend heet en een had precies de goede temperatuur. Met dat laatste bakje stilde Goudlokje haar honger en dat voelde goed.

Zo is het nu ook met onze economie: de omstandigheden zijn zo goed dat de pap precies de juiste temperatuur heeft. En onder die juiste omstandigheden kan een economie tot grote hoogte gaan. Er gaat namelijk een versterkend effect uit van die omstandigheden waarin alles goed gaat.

Centrale banken

Maar zijn die omstandigheden van nature goed? Het beleid dat door de centrale banken wereldwijd zijn ingezet om de economie uit het slob te halen draaien nog op volle toeren. De Europese Centrale Bank (ECB) koopt maandelijks voor miljarden aan obligaties op en pompt zo enorme bedragen in de economie.

En de ECB is niet de enige, ook in de VS houdt de FED de rente nog altijd erg laag, en in Japan koopt de centrale bank zelfs bakken met aandelen op om de inflatie op te jagen en ze economische groei te bereiken. 

Sinds 2007, toen door de crisis dit extreme beleid is ingezet door de centrale banken, zijn de balansen van de belangrijkste centrale banken op de wereld vervijfvoudigd. In een periode van tien jaar tijd zijn deze gegroeid tot 13 biljoen dollar: 13.000.000.000.000. 

Dit enorme bedrag hebben de belangrijkste centrale banken nu op hun balans staan: dat zijn hun middelen om in te kunnen zetten om onze economie te sturen. In het geval van de Europese Centrale Bank kan dat geld worden ingezet met een doel: zorgen dat de inflatie net onder de 2 % is. 

Deze ideale inflatie moet bereikt worden om de economie op een normale en optimale manier te laten functioneren.Hoe dit beleid van de centrale banken werkt is te zien in deze infographic.

Kunstmatig te lage rente

De centrale banken kloppen zich op de borst: de extreme maatregelen die ze nemen zorgen in hun ogen voor een bloeiende economie. Maar wel een economie waarin geld bijna gratis is: de rente is zo laag dat lenen heel lucratief is.Is dat dan wel een natuurlijke situatie? 

Het beleid heeft effect, de inflatie loopt op, maar als de basis onnatuurlijk is, kun je dan wel spreken van een ideale situatie waarin de economie normaal functioneert? Nee, en dus zal de rente omhoog moeten.

Deze zal uiteindelijk weer zijn eigen evenwicht moeten vinden en los van al die drakonische maatregelen normaal moeten kunnen functioneren. Dat betekent dat de centrale banken een draai moeten maken: van stimuleren naar afbouwen. 

Deze draai zal door de financiële markten niet heel welkom worden ontvangen. Het gratis geld is namelijk een fijn uitgangspunt en als rente stijgt, stijgen uiteindelijk ook de kosten voor bedrijven, daalt de winst en dus de waarden van de aandelen, consumenten kunnen minder lenen en zullen dus ook minder uitgeven: een en al donkere wolk dus die stijgende rente.

Het is de vraag of de financiële markten deze omslag goed zullen oppakken. Mario Draghi, president van de ECB, staat bekend als iemand die heel voorzichtig hierover zal communiceren. Centrale banken zijn zich terdege bewust van de gevoeligheid van hun maatregelen en zullen zeker voorkomen dat ze in een keer en bom droppen.

Paniek?

De boodschap zal dus goed worden aangekondigd en in hele langzame stapjes zal het verhogen van de rente worden gecommuniceerd en uitgevoerd. De vraag is echter of de markten deze voorzichtigheid ook rustig zullen oppakken. Jeroen Blokland van Robeco denkt dat een boodschap van slecht nieuws: geld wordt duurder, ook wel eens tot onrust in de markten zou kunnen leiden.

Een reëel gevaar dus voor Goudlokje. Die pap die ze nu zo gretig naar binnen slobbert blijkt misschien helemaal niet de juiste temperatuur te hebben maar een kunstmatig gemaakte perfecte temperatuur. Brandt ze straks toch nog haar tong?