Wat er gebeurt als eeuwig bevroren grond ontdooit

Ongeveer een kwart van het Noordelijk halfrond bestaat uit permafrost: 'eeuwig' bevroren grond. Tussen aanhalingstekens, want het ontdooiingsproces is ingezet en niet meer te stoppen. Wat is er precies aan de hand en hoe droefgeestig moet u daarvan worden? Aardwetenschapper dr. Jorien Vonk (VU), die het gebied meerdere malen bezocht en onderzocht, legt uit.

Verwar het niet met eeuwige sneeuw. Permafrost is bevroren land, dat in meerdere of mindere mate ook uit delen ijs kan bestaan, maar toch voornamelijk uit grond. Soms is het slechts een paar meter diep, soms wel een kilometer diep. Het bevindt zich voornamelijk in land rond de Noordpool, bijvoorbeeld in delen van Siberië en Canada. Zo'n 25 procent van het Noordelijk halfrond bestaat eruit.

Tenminste, nu nog wel. Het klimaat warmt op en dat leidt ertoe dat delen permafrost ontdooien. Onlangs was het in Siberië 38 graden. Een hitterecord. Het ontdooien van de grond brengt bijvoorbeeld hele dorpen in gevaar, maar ook oliepijpleidingen en -tanks die erop gebouwd zijn. De ontdooiing kan namelijk voor verzakkingen zorgen. Volgens Vonk speelde dat ook een rol bij het weglekken van miljoenen liters olie in het Russische Norilsk, eind mei. Ook een probleem vormen oude ziektekiemen als antrax die vrijkomen naarmate de grond verder ontdooit.

Een groter probleem zijn de hoeveelheden broeikasgassen die vrijkomen naarmate permafrost ontdooit. Permafrost bestaat uit duizenden jaren bevroren dode planten en dieren. Als dat ontdooit, komt er veel koolstofdioxide en methaan vrij. "Stel dat je zou berekenen wat we vanaf nu tot 2100 uitstoten aan Co2 met fossiele brandstoffen, dan kan permafrost ongeveer een kwart van die totale uitstoot óók uitstoten."

"Dan denk je, een kwart, dat valt wel mee." Maar het is uitstoot van de natuur, die komt bovenop de uitstoot van de mens. "Wij doen ons best om onze uitstoot zoveel mogelijk te reduceren. Dus een kwart erbij door de natuur, dat is een bonus." En het blijft doorgaan, benadrukt Vonk. "Het idee met permafrost is dat wanneer het eenmaal aan het dooien is, dan kunnen we het niet meer stoppen. Dan wordt het één grote landmassa die maar blijft doorsudderen."

Als we tussen de 1,5 en 2 graden opwarming blijven, dan blijft het nog steeds dooien. "Maar wellicht niet catastrofaal. Waardoor het onze emissiereducties minder in de war brengt." Ja, er zitten nog een hoop onzekerheden in de voorspellingen, volgens Vonk. "Maar ik denk dat het niet serieus genoeg wordt genomen. Het wordt niet vaak genoeg correct meegenomen in voorspellingen van toekomstige co2-concentraties in de lucht bijvoorbeeld. We moeten hier rekening mee houden, want daardoor kunnen we méér reduceren."