Een filosofische kijk op 'Vrijheid' met Dennis de Gruijter

Afgelopen week was het 4 en 5 mei. Iedereen in Nederland stond stil om onze vrijheid te erkennen en te vieren. Een mooi moment om te realiseren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en om te vieren dat we in vrijheid leven.

Te gast in de Nacht van KRO-NCRV is Dennis de Gruijter, docent Filosofie aan de Stoïcijnse school in Zutphen. De stoïcijnse filosofie is een deugdethiek, waarin het ontwikkelen van wijs, rechtvaardig, moedig en zelfbeheerst karakter centraal staat. Aan de hand van de twee filosofen Jan Patočka en John Stuart Mill filosoferen we met Dennis wat vrijheid betekent.

Vrijheid zou je op vele manieren kunnen omschrijven. Vrijheid van meningsuiting, van handelen, bewegingsvrijheid, keuzevrijheid, beslissingsvrijheid.

Hoeveel vrijheid wil ik? Ben ik volledig vrij als de rest van de wereld niet vrij is? Hoe belangrijk is vrijheid van meningsuiting? en wat is het verschil tussen innerlijke en uiterlijke vrijheid?

Dennis de Gruijter heeft het boek geschreven ‘De solidariteit van de schok’, die deels gebaseerd is op de filosofie van Jan Patoçka. Patoçka wordt beschouwd als een van de belangrijkste Tsjechische fenomenologische filosofen. Dennis vertelt over de ingrijpende dood van Patoçka. Waarin hij de keuze maakte om zijn dood te accepteren en zo, ondanks dat de dood ongewild was, toch vrijheid vond in sterven.

Innerlijke vrijheid is de vrijheid van gedachten en gevoelens. Het heeft te maken met jouw eigen weg durven gaan, je eigen koers varen, je pad uitstippelen, je eigen morele kompas ontwikkelen.

Uiterlijke vrijheid is onze gezondheid, geld en materiële spullen. Volgens Dennis hebben we steeds meer behoefte aan uiterlijke vrijheid. Maar dat is precies waar mensen vastlopen. Als we te veel vrijheid willen, bijvoorbeeld financiële vrijheid, werkt het averechts. Als je continu smacht naar meer geld, neemt je vrijheid juist af. Je raakt verstrikt in het steeds “meer” willen.

Dennis vertelt over de Engelse filosoof John Stuart Mill, die precies 150 jaar geleden is overleden op 8 mei. John Stuart Mill was een voorstander van het utilitarisme, wat een ethische stroming is die morele waarde van een handeling afmeet aan de bijdrage die deze handeling levert aan het welzijn en geluk van de mens. In zijn bekendste werk ‘On Liberty', dat in 1859 verscheen, onderzocht Mill de grens van vrijheid van het individu. Hiervoor formuleerde hij het zogeheten 'schadebeginsel': er mag alleen tegen de wil van iemand macht worden uitgeoefend, om het toebrengen van schade bij anderen te voorkomen

“Ik probeer al jaren stappen te zetten in het ontwikkelen van mezelf. Ik lees veel boeken en ik schrijf mijn gedachten op.” Filosofie is informeren en formeren. Iedereen kan een filosofie anders toepassen in zijn/haar leven. Filosofie gaat niet om alles weten. Er is geen ultiem antwoord. De meeste mensen komen er te laat achter dat ze niet aan hun omgeving moeten werken (de uiterlijke vrijheid)  maar aan zichzelf (de innerlijke vrijheid). 

Dennis de Gruijter is naast docent filosoof ook auteur van het boek 'De solidariteit van de schok'.