Reporter Radio: De vervuiler betaalt, maar Defensie niet

Munitiefabriek

In drie onderzochte gevallen zorgden de harde onderhandelingspositie volgens betrokkenen tot jarenlange vertraging van grootschalige woningbouwprojecten. Dit geldt onder meer voor het Hembrugterrein in Zaandam, waar ruim een eeuw lang de munitiefabriek van Defensie stond. De eerste plannen voor woningbouw ontstonden vrijwel direct na sluiting van het industrieterrein in 2003. Maar de ernstige vervuiling op het terrein – en vooral de vraag wat daarmee moest gebeuren – zorgde volgens betrokkenen voor een jarenlange impasse tussen de gemeente Zaanstad en Defensie. Dat blijkt uit een reconstructie van Reporter Radio.

Ernstige vervuiling

In enkele gevallen werd gewilde grond ongesaneerd van de hand gedaan, zoals in Boekel. In een rapport uit 2011 werd op het voormalige mobilisatiecomplex van Defensie in de Noord-Brabantse gemeente ‘ernstige bodemverontreiniging’ met mogelijk humane risico’s geconstateerd. De gemeente had het terrein al in 2007 gekocht en draaide voor de sanering op.

Dat de vervuiling op het Hembrugterrein ernstig was, was in de jaren negentig al duidelijk, blijkt onder meer uit documenten die Reporter Radio op vroeg in het kader van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Toch duurde het twintig jaar voordat de aard en omvang van de verontreinigingen met onder meer asbest, TNT, lood en olie vanaf 2012 structureel in kaart werden gebracht. In 2013 werd vervolgens ook definitief afgerekend met jarenlange verdenkingen dat er mosterdgas op het terrein zou liggen.

Nieuwe woningen

Inmiddels staat het 42 hectaren grote gebied aan de grens met Amsterdam te koop. Het Rijksvastgoedbedrijf, een dienst van het ministerie van Binnenlandse Zaken, is sinds 2014 verantwoordelijk voor het Hembrugterrein en andere voormalige defensieterreinen. Zij prijst het gebied aan met de mogelijkheid dat er 1000 woningen kunnen komen. De sanering van de grond is uitgevoerd met het oog op ‘huidig gebruik’. Lees: niet met het oog op woningbouw.

Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) laat weten dat het handelt op basis van openheid tegenover kopers. “Wij doen een eerste onderzoek”, zegt een woordvoerder. Het is niet zo dat er per se een sanering plaatsvindt, als uit dat onderzoek blijkt dat een terrein of gebouw vervuild is. Maar doordat het RVB openheid van zaken biedt, weet de koper of bieder volgens het RVB waar hij aan begint.

De uitzending van Reporter Radio is zondag te horen tussen 19.00 en 20.00 uur op NPO Radio 1.