Zo speelt de Nederlandse overheid een rol bij milieuschade in Brazilië

Het Nationaal Contactpunt, onderdeel van het ministerie van Buitenlandse Zaken, was belast met het vellen van een ‘eindverklaring’. Het NCP is een overheidsloket dat in de gaten moet houden of multinationals voldoen aan de OESO-richtlijnen. Reporter Radio volgt deze zaak sinds 2014, toen de NGO Both ENDS samen met lokale organisaties in Brazilië een klacht indiende bij dit Nationaal Contactpunt. De werkzaamheden van onder meer Van Oord leidden tot gedwongen verhuizingen van honderden mensen. Ook raakten veel vissers hun inkomsten kwijt door de dramatische daling van de visstand. Het water raakte ernstig vervuild, koraal en mangroves zijn beschadigd en door de groei van de haven zijn er veel meer aanvallen van haaien in de baai van Suape.

Buurman Wilson

Van Oord baggerde een nieuwe scheepswerf en toegangskanaal tot de zeehaven. Daarbij gebruikten zij explosieven en dumpten zij baggermateriaal, waardoor visgronden zijn vernietigd volgens Both ENDS. Ook moesten de inwoners van het eiland Tatuoca, vlak voor de kust van Suape, gedwongen verhuizen. “Dit huis was van mijn buurman Wilson, op het moment dat hij ziek werd ging hij naar de dokter, en toen zag de bewaking van Suape dat dit huis leeg was. Ze zijn toen gekomen en hebben dit huis afgebroken, zonder dat ze daar het recht toe hadden,” vertelde Edjevaldo in 2014 aan correspondent Katy Sherriff.

Ministerie versus ministerie

Atradius verleende namens het Nederlandse ministerie van Financiën exportkredietverzekeringen aan baggeraar Van Oord. Het Nationaal Contactpunt oordeelt nu dat de verzekeraar controle had moeten uitoefenen op het baggerbedrijf om negatieve effecten voor het milieu, mensenrechten en andere sociale aspecten te voorkomen. Het Nationaal Contactpunt is onafhankelijk, maar valt onder het ministerie van Buitenlandse Zaken, dus tikt nu het ene ministerie het andere ministerie op de vingers? En wat betekent dit oordeel voor Atradius DSB en Financiën? Atradius verleent namelijk namens de overheid exportkredietverzekeringen aan Nederlandse bedrijven die opereren in het buitenland. De staat is dus verzekeraar en stelt het beleid vast, dat Atradius vervolgens uitvoert.

Volgens het NCP had Atradius de sociale en milieurisico’s van deze projecten vooraf beter in kaart moeten brengen. Ook betwijfelt het NCP of Atradius voldoende is nagegaan of lokale mensen zijn gehoord. Voor de toekomst adviseert het Nationaal Contactpunt alle partijen met elkaar in dialoog te blijven en aan Atradius om een goede klachtenprocedure op te zetten. Ook gaan Atradius en het ministerie van Financiën kijken of zij meer informatie over deze exportkredietverzekeringen openbaar kunnen maken.

Stringent

Het ministerie laat in een reactie weten dat Nederland gecommitteerd is aan internationale en nationale regels omtrent de exportkredietverzekering, inclusief milieu en sociale normen, en deze ook stringent toepast. Volgens het ministerie zijn de OESO-richtlijnen inzake multinationals niet van toepassing en ook niet goed toepasbaar op de overheid, waarvan Atradius DSB een loket is. “Het NCP heeft niet vastgesteld dat Atradius DSB deze richtlijnen heeft geschonden. Wel stelt het dat Atradius ‘directly linked’ is aan mogelijke ontstane schade door de zakelijke relatie die Atradius heeft met de exporteur. [Dit] houdt juist in dat Atradius geen directe bijdrage heeft geleverd aan mogelijke problemen in Suape.” Het NCP schrijft in zijn eindverklaring dat vaststaat dat negatieve gevolgen voor het milieu zich hebben voorgedaan, en dat Atradius direct gelinkt is aan de gevolgen die zijn veroorzaakt of waaraan is bijgedragen door een zakelijke relatie, in dit geval Van Oord.

Er loopt nog een klachtenprocedure bij het Braziliaanse Nationaal Contactpunt tegen Van Oord en het havenbedrijf Suape. De Brazilianen moeten zich buigen over de precieze oorzaak van de milieuschade en dat kan nog gevolgen hebben voor de verantwoordelijkheid die het havenbedrijf, Van Oord en Atradius DSB dragen voor het gebied en de inwoners.

Luister de uitzending van Reporter Radio zondag om 19.00 uur.