Wraak blijkt een gevaarlijke emotie in 'Het huis van de namen'

Thomas Verbogt, Hoe alles moest beginnen (Nieuw Amsterdam)

Er zijn schrijvers die iedere keer met een verrassend nieuw boek komen, er zijn er ook die steeds dezelfde roman schrijven. Andere namen, ander plot, zelfde thema, waarover ze nooit uitgeschreven raken. Zoals Thomas Verbogt (1952). Hij levert al drie decennia in gestaag tempo toneelstukken, romans en verhalenbundels af, vorig jaar haalde hij de shortlist van de Libris Literatuurprijs met de roman Als de winter voorbij is, en vandaag verschijnt er alweer een nieuwe Hoe alles moest beginnen.

Mensen kopen geen huis maar de illusie van een nieuw leven, zegt een makelaar in een van de verhalen uit de bundel Brood, zout, wijn van Vonne van der Meer. Verhalen over illusies en dromen.

Colm Tóibín, Het huis van de namen (De Geus)

Wraak is een gevaarlijke emotie. Met die gedachte in het achterhoofd zal de Ierse auteur Colm Tóibín zijn begonnen aan zijn hervertelling van De Oresteia van Aischylos: Het huis van de namen. De namen van de hoofdpersonen uit de tweeënhalfduizend jaar oude tragedies die voor het eerst werden opgevoerd in 458 v.Chr. in Athene, kennen we: Klytaimnestra, Agamemnon, Iphigeneia, Elektra en Orestes. In zijn roman Het huis van de namen opent Tóibín met Klytaimnestra: 'Ik ben vertrouwd met de geur van de dood', zo begint ze haar verhaal. ‘De walgelijke, weeïge geur die door de wind werd aangevoerd naar de vertrekken van dit paleis.’Dat paleis bevindt zich in Mycene en ze is in de steek gelaten door de goden en verraden door haar man, die militair gewin boven de liefde voor zijn dochter plaatste en hun mooie Iphigeneia aan de goden offerde opdat de wind zou opsteken en zijn manschappen konden wegvaren naar Troje. ‘Haar haar werd afgesneden voorl p.10. De rouwende moeder zint op wraak, door het ik- vertelperspektief leven we met haar mee, stemmen wellicht in met haar moordzuchtige plan. Het drama is geboren, een van de wreedste scènes uit de wereldliteratuur kan beginnen.

Griekse krijgsheer Agamemnon keert na jaren als winnaar terug uit de oorlog, Troje is verslagen, zijn strijdwagens zijn volgeladen met buitgemaakte slaven en naast hem troont de oorlogsbuit: Cassandra, dochter van Priamus, de koning van Troje. De zegevierende Agamemnon wordt hartelijk ontvangen door zijn echtgenote Klytaimnestra. Nog voor de dag eindigt heeft ze hem met hulp van vijand Aigisthos in de val gelokt en vermoordt. Wie wraak zoekt, moet twee graven delven. Wraak is een gevaarlijke emotie. Een slachtpartij, waarbij alle belangrijke families van Mycene betrokken raken vangt aan. Tóibín gaat over in de 3e persoon als hij Elektra aan het woord laat, de tweede dochter en haar jongere broer Orestes die in opdracht van zijn moeder voor een tijd buiten het paleis verbleef om zijn veiligheid te garanderen. Na zijn terugkomst licht Elektra hem in over het verraad van hun moeder en verzoekt hem Klytaimnestra te doden. Hij vermoordt haar in de tuin van het paleis. Maar een moederdoder heeft geen toekomst, zowel Elektra als Orestes leven roemloos verder, terwijl de macht wordt overgenomen door anderen.

Dat we met deze slachtoffers van haat en verraad meeleven, begrijpen wat er in hun innerlijk omgaat, hoe hun dagelijks leven eruit zag, is te danken aan de verbeeldingskracht van Toíbín. Hij laat zien wat er achter de toneelscènes gebeurt. ‘A celebration of what a novel can do’ schreef een Engelse recensent. Viering van wat een schrijver vermag: het verleden naar boven halen, de verlangens tonen van mensen van toen. Wat ze voelden, dachten en hoopten met hun daden te bereiken, nu de goden als verklaring hebben afgedaan. Agamemnon offert zijn dochter om zijn mannen te laten zien dat de tocht naar Troje hem ernst is. Onder het valse voorwendsel dat Iphigeneia zal trouwen met de held Achilles lokt hij zijn vrouw en dochter naar de kust waar zijn schepen voor anker liggen. Om de vloek van de rouwende moeder tijdens het offeren van haar dochter niet te horen, wordt ze in een grot opgesloten. Hij offert zijn geluk en vrede op voor zijn verlangen naar heroïsche zegen, opdat zijn naam eeuwig zal voortleven. Stervelingen die goden willen zijn. Die ambitie wordt hem en zijn dynastie fataal.

Luister de Boekenrubriek terug