Bas van Abel wilde met een telefoon de wereld veranderen

“Wat er eigenlijk mee omschreven wordt is ons hele industriële systeem”, zei Bas van Abel vannacht in het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen. “Je hebt al duizenden mensen over de hele wereld nodig die niet eens weten dat ze met een potlood bezig zijn. Wat ik daar heel mooi aan vind, is dat we elkaar nodig hebben om zoiets simpels als een potlood te maken.”

Dat kan beter

Van Abel is ontwerper, ondernemer én de ambassadeur van de vijftiende editie van de Dutch Design Week, die morgen in Eindhoven van start gaat. Hij is gekozen als ambassadeur omdat hij “past bij de overtuiging van de organisatie dat er een toenemende, breed gedragen behoefte is aan nieuwe denkrichtingen voor maatschappelijke vraagstukken en eerlijke, duurzame producten”, aldus de organisatie. In 2013 begon Van Abel met een project waarin hij een blik wierp op al die losse schakels die verbonden moeten zijn bij het creëren van een product, en de vraag stelde of dat op al die verschillende plekken wel op een duurzame wijze gebeurt.

“Het begon met een vraag”, zei hij in vannacht in Nooit Meer Slapen. “Hoe kunnen we bewustwording creëren rondom de problematiek in de mijnbouw in Congo? In Congo zijn er de laatste tien à vijftien jaar miljoenen doden gevallen in conflicten die gerelateerd zijn aan het winnen van grondstoffen die wij gebruiken in elektronica.” Om onderzoek te doen naar waar de grondstoffen vandaan komen, kwam Van Abel op het idee om zélf een telefoon te maken en voor de productie daarvan langs al die schakels te gaan. “Waarom gebruiken we een telefoon niet als een vehikel om door die hele keten te lopen? Dan gaan we er stap voor stap doorheen en dan kijken we of we dat ook stap voor stap kunnen verbeteren door het gewoon open te breken”.

Opeens succesvol

De telefoon die in eerste instantie alleen als vehikel diende, werd een succes. De Fairphone werd in de eerste drie weken na aankondiging meer dan 10.000 keer besteld. Opeens had de wereldverbeteraar miljoenen op zijn bankrekening en waren er duizenden mensen die wachtten tot hun ecologisch verantwoordelijke telefoon zou worden bezorgd. Van Abel vertelde vorig jaar in een interview met digitaal blad Tech.eu dat hij zo overdonderd was door het succes dat hij overwoog er mee te stoppen: “we hadden ons punt gemaakt, we hadden bewustzijn gecreëerd en het beste zou zijn om de mensen nu hun geld terug te sturen.” Maar hij ging er mee door.

Inmiddels bestaat het bedrijf achter Fairphone uit 38 mensen en hebben ze meer dan 60.000 telefoons verkocht. En dat terwijl het project niet eens om de telefoon draaide. Het uitgangspunt was, te laten zien dat het economisch systeem veranderd kan worden. Van Abel wilde bewijzen dat als het met een telefoon kan, een auto of een computer dan ook op een manier kan worden gefabriceerd waarbij mens en natuur zo min mogelijk worden uitgebuit.

Net geen 100%

Wat hij met het Fairphone-project heeft ontdekt, is dat het systeem nooit volledig te doorgronden is. Hij staat ook niet garant voor 100% ethische verantwoording wat zijn eigen Fairphone betreft: “Wat ik al verwacht had, is dat het echt onmogelijk is om het hele systeem te begrijpen. Een telefoon ga je nooit 100% transparant krijgen. Er zijn duizenden fabrieken verbonden met elkaar, die er in een dynamisch geheel voor zorgen dat er ultieme combinaties worden gemaakt om een product te maken. Dat moeten we accepteren.”

De Fairphone van Van Abel probeert ervoor te zorgen dat de samenwerking op een zo ethisch mogelijke wijze verloopt, maar we moeten ons volgens hem neerleggen bij het feit dat we dingen creëren die we zelf niet kunnen begrijpen. De positieve kant is dat we ons realiseren dat we elkaar hoe dan ook nodig hebben. Alle producten die je nu om je heen hebt liggen zijn namelijk het resultaat van wereldwijd teamwork, van mensen die elkaar niet kennen – elkaar misschien zelfs zouden haten als ze elkaar wel kenden. En toch ligt een potlood lekker in de hand.

Bas van Abel is dit jaar een van de ambassadeurs van het Dutch Design Week die morgen in Eindhoven van start gaat.

Bekijk hier de trailer van de documentaire 'De eerlijke onderneming' van VPRO Tegenlicht over Bas van Abel en de Fairphone die vanaf aanstaande zondag online te bekijken is.

Luister hier het interview met Bas van Abel terug uit het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen: